Mae Seeing Auschwitz yn arddangosfa sy'n ymgorffori 100 o ffotograffau, brasluniau a thystiolaethau o wersyll Natsïaidd yr Almaen Auschwitz a'r Holocost.

Cafodd Seeing Auschwitz ei chreu a'i chynhyrchu gan Musealia, mewn partneriaeth â Chofeb ac Amgueddfa Auschwitz-Birkenau. Mae Dr Eileen Little yn adolygu'r profiad.

Yn wahanol i rai iteriadau eraill o'r toriad a rannodd y byd, mae Seeing Auschwitz yn weddol gynnil, gan ganiatáu inni ganolbwyntio ar y cwestiwn o'r hyn y gellir ei weld, gan bwy, a sut, o dan anferthedd y cyd-destun a'r hanes ehangach.

Mae delwedd maint wal o drên yn cyrraedd Auschwitz yn ein rhoi yn safle'r Ffotograffydd SS yn sefyll ar dop y trên i gael yr olygfa drwy ei lens o'r màs diymhongar o bobl yn dadlwytho.  Ond yr hyn sy'n cael ei ddangos yn y manylion ffotograffig yw eiliadau rhwng pobl: carcharor gwersyll yn siarad â menyw, bachgen yn edrych yn syth i fyny at y ffotograffydd (gan sylwi arno mewn ffordd na sylwwyd arno ef ei hun), y bag mawr o eiddo ar gefn gŵr a gredai, ac a obeithia siŵr o fod ei fod yn cael ei 'ailsefydlu'.

Rydym yn sylwi ar y manylion hyn oherwydd dangosir y 'dudalen albwm' y mae'r ddelwedd hon wedi'i mwyhau ohoni, yn ogystal â phum llun yn pwysleisio'r eiliadau dynoliaeth hyn. Mae'r pwyslais ar y manylion hynny yn rhoi saib i'r hyn y gallem fod wedi'i anwybyddu, gwibio heibio, wrth edrych ar y ddelwedd o’r llawr i’r nenfwd, ac fe'n hatgoffir efallai na fyddem yn gweld yr hyn sydd o flaen ein llygaid.

Mae'r ffotograffau Sonderkommando ffiaidd wedi’u hargraffu fel tryloywluniau ar focsys golau, pedwar delwedd aneglur wedi'u tynnu'n gyfrinachol, a'r unig rai y gwyddys eu bod yn bodoli o'r siambrau nwy, gan dynnu ein sylw at y risg mawr sy'n gysylltiedig â chipio'r 'dystiolaeth' ddogfen wibiol hon.

Mae ystafell ar y diwedd yn dod â lluniau teuluol a ganfuwyd yn y gwersylloedd at ei gilydd lle roedd y teuluoedd eu hunain wedi cael eu dinistrio, ac albwm o SS ar wyliau, eu 'gwobr' am eu 'gwaith caled' yn y gwersylloedd.

Mae'r curiadu yn pwysleisio'r angen am feirniadaeth unigol wrth edrych ar y ffotograffau sydd o'n cwmpas—gan eu cwestiynu'n gyson er mwyn eu 'gweld'. Bydd cyfeiliant sain o lais menyw yn gofyn yn dyner i chi feddwl am yr hyn y gallech fod wedi'i feddwl bryd hynny, yn y cyd-destun hwnnw. Dyma'r peth olaf rydych chi'n ei glywed wrth i chi basio pedair sgrin fideo fach sy'n dangos parhad hil-laddiad: Cambodia, Rwanda, Irac, Myanmar...

Mae Seeing Auschwitz bellach ar agor yn Llundain am gyfnod cyfyngedig. Gallwch brynu tocynnau yma.

Am yr awdur

Mae Dr Eileen Little yn uwch ddarlithydd ac ymchwilydd mewn ffotograffiaeth. Roedd ei diddordeb yn y ffotograffau trawmatig o'r Holocost yn rhan o'i PhD ac mae ei diddordebau presennol yn cynnwys y  defnydd o'r cyfryngau cymdeithasol mewn galaru.

• Oes gennych chi ddiddordeb mewn PhD Ffotograffiaeth?